Błąd podczas podawania leku - zbyt mała dawka

Niedobór dawki ma miejsce, gdy pacjenci nie otrzymują pełnej dawki przepisanego leku. Jest to często pomijana i niedoceniana przyczyna błędów w podawaniu leków. Jedną z przyczyn zbyt małej dawki jest tzw. objętość resztkowa. Opisuje to czasami znaczną ilość przepisanego leku dożylnego pozostałego w zestawie infuzyjnym po infuzji, a tym samym nigdy nie docierającego do pacjenta. Niedobór może prowadzić do zmniejszonej odpowiedzi na leczenie lub niepowodzenia leczenia, a nawet do wzrostu problemu związanego z opornością na antybiotyki lub leki przeciwnowotworowe.

Czy wiedziałeś?

Średnio pacjent przyjmuje dziesięć leków dziennie i będzie narażony na co najmniej jeden błąd w podawaniu leku każdego dnia. ^{1, 2} Analiza badania niewystarczającego dawkowania wykazała jeszcze więcej niepokojących wyników:

• W przypadku infuzji 50 ml w linii dożylnej pozostaje do 32,2% substancji aktywnie czynnej w objętości resztkowej.³
• Podczas antybiotykoterapii tylko do 50% leku jest podawane ⁴
• W przypadku infuzji leków o małej objętości nie wystarczające jest podawanie 10-32% przepisanej dawki.⁵

Kluczowe przyczyny

Niedobór może wynikać z błędów w obliczaniu dawki lub przygotowywaniu leku.⁶ Często pomijaną przyczyną jest jednak to, że w literaturze spotykamy się z dwoma okresleniami "objętości martwej" i "objętości resztkowej". Terminy te oznaczają to samo, czyli (zmienna) objętość przepisanego leku, który pozostaje w systemie infuzyjnym po zakończeniu infuzji. Bez podjęcia środków w celu zapewnienia, że ta objętość została również podana, pacjenci nie otrzymają pełnej dawki przepisanego leku, co może mieć potencjalnie negatywne konsekwencje, takie jak nieskuteczność lub oporność.⁷
Martwa objętość może się znacznie różnić w zależności od typu używanego systemu infuzyjnego, długości i średnic przewodów infuzyjnych oraz zastosowania zaworów (np. rozgałęźniki w kształcie litery Y), które mogą również powodować znaczne opóźnienia w podawaniu leków, zwłaszcza w małych objętościach oraz podczas stosowania wolnych, stężonych infuzji.⁸

Objętość resztkowa może być spowodowana: 

• Brak świadomości: 50% personelu medycznego ignoruje objętość resztkową.⁹
• Brak jasnych lokalnych i krajowych wytycznych dotyczących prawidłowej procedury infuzji dożylnych.¹⁰
• Zestawy do infuzji dożylnej nie są rutynowo przepłukiwane.⁷
• Brak przepisów dotyczących przepłukiwania np. płukania NaCl 0,9.¹¹

Konsekwencje zdrowotne

Zbyt mała dawka może doprowadzić do całkowitego niepowodzenia terapii.⁷

Słaba odpowiedź na / niepowodzenie terapii: Obliczenia przeprowadzone na Uniwersytecie Hull wykazały, że w przypadku leczenia antybiotykami przepisanego na 12 tygodni niedobór 16 ml na set infuzyjny dawkował równoważnik 12 pominiętych dawek, z „dużym obawem o potencjalny wpływ, jaki może to mieć na wyniki kliniczne, takie jak generowanie oporności na antybiotyki.”¹²

• Niedobór antybiotykoterapii może prowadzić do pojawienia się opornych organizmów.¹³ W Stanach Zjednoczonych oporność na antybiotyki powoduje około 2,8 miliona chorób i ponad 35 000 zgonów rocznie.¹⁴
• Nierozpoznane niedostateczne dawkowanie prowadzi do niemal 20% względnej redukcji przeżycia u kobiet przyjmujących adjuwantową chemioterapię raka piersi ^15.

I oczywiście niedobór jest błędem w podawaniu leków, co wiąże się z zagrażającymi życiu powikłaniami i śmiercią.¹⁶

Konsekwencje finansowe

Wskazane niedobory w podaży leków będą związane z dłuższym pobytem pacjenta w szpitalu, większą liczbą potrzebnych leków, marnowaniem czasu personelu i stratą pieniędzy na dodatkowy sprzęt oraz leki.⁴ Badania potwierdzają to założenie: Naukowcy z Hull University Teaching Hospital (Wielka Brytania) oszacowali, że niezamierzone podanie dożylnych antybiotyków doprowadziło do straty 9,09 £ na zestaw (ok. 1500 dawek antybiotyków rocznie), co daje poziom marnotrawstwa leku obliczony blisko 14 000 £ rocznie.¹²

Środki zapobiegawcze

Edukowanie pracowników/uwrażliwianie na problem zbyt małej dawki: W jednym z badań onkologia była jedynym obszarem, w którym płukanie było standardową praktyką, w innych obszarach było opcjonalne.¹⁷

Stosować odpowiednie zestawy do podaży, aby zminimalizować objętość resztkową.¹⁸

Przepłukiwanie: Zestawy infuzyjne do infuzji dożylnej należy rutynowo przepłukiwać odpowiednim zestawem, aby zapewnić podanie pełnej ilości leku ^19.
Uwaga: Objętość używana do płukania powinna być zminimalizowana u pacjentów z ograniczeniami dotyczącymi płynów.
Uwaga: Przepłukać odpowiednim płynem (wytyczne NIVAS - National Infusion and Vascular Access Society dotyczące przepłukiwania w linii).

Używaj zestawów, których konstrukcja gwarantuje, że objętość resztkowa zostanie zredukowana do absolutnego minimum.