Czym jest wodogłowie?

Wodogłowie nazywane jest także „wodą w mózgu”. Spowodowane jest nieprawidłowym gromadzeniem się płynu mózgowo-rdzeniowego (CSF) w wewnętrznej części mózgu (komorach mózgu). Układ komorowy składa się z czterech komór połączonych wąskimi przejściami. Płyn mózgowo-rdzeniowy przepływa przez komory, zanim trafi do jamy, tzw. przestrzeni podpajęczynówkowej.

Płyn mózgowo-rdzeniowy pokrywa mózg i rdzeń kręgowy i zwykle wchłania się ponownie do krwioobiegu, w związku z czym wytwarzanie i wchłanianie jest zwykle zrównoważone. CFS pełni między innymi następujące ważne funkcje podtrzymujące życie:

• Pełni funkcję poduszki lub „amortyzatora” chroniącego przed urazami
• Dostarcza składniki odżywcze i białka niezbędne do odżywiania i prawidłowego funkcjonowania mózgu.

Brak równowagi w produkcji i wchłanianiu powoduje nieprawidłowe poszerzenie komór. W wyniku powiększenia komór wzrasta ciśnienie w mózgu (ciśnienie wewnątrzczaszkowe), co może prowadzić do poważnych uszkodzeń neurologicznych mózgu. W niektórych przypadkach przyczyna wodogłowia nie jest jednoznacznie określona.

Typy

Wodogłowie można sklasyfikować jako:

• Komunikujące (krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego przez komory mózgu jest nienaruszone, ale wchłanianie do krwi żylnej jest zablokowane) 
• Niekomunikujące lub obstrukcyjne (krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego jest zablokowane gdzieś pomiędzy komorą boczną, trzecią i/lub czwartą.

Inne klasyfikacje to:

Wodogłowie wrodzone - występuje już od urodzenia. Dzieci urodzone z wodogłowiem można zdiagnozować już w czasie ciąży lub przy porodzie. Często dzieci urodzone z wodogłowiem mają nieprawidłowy obwód głowy. Wrodzone wodogłowie może współistnieć z takimi chorobami jak:

• Rozszczep kręgosłupa
• Zespół Dandy’ego-Walkera
• Zwężenie wodogłowia

Wodogłowie nabyte może wystąpić na każdym etapie życia człowieka w wyniku wypadku, operacji, krwawienia mózgowego, nowotworu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i/lub innych. Szczególną postacią wodogłowia nabytego jest tzw. wodogłowie normotensyjne (NPH). Wodogłowie normotensyjne opisuje stan neurologiczny polegający na poszerzeniu komór przy braku zwiększonego ciśnienia w płynie mózgowo-rdzeniowym. NPH charakteryzuje się triadą charakterystycznych objawów: zaburzeń chodu (chód o szerokiej podstawie, szuranie, magnetyczny), nietrzymaniem moczu i postacią demencji.

Znaczenie tej diagnozy polega na tym, że jest to potencjalnie odwracalna przyczyna demencji. Przyczyna NPH jest często niejasna. Przypadki te nazywane są „pierwotnym” lub „idiopatycznym” NPH (iNPH). Pozostałe przypadki to tzw. wtórne NPH (sNPH). Przyczyna choroby jest znana i wtórna do urazu głowy, krwawienia podpajęczynówkowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub nowotworu. NPH jest chorobą występującą u osób starszych, a jej zachorowalność wzrasta między 65. a 70. rokiem życia.

Objawy

Objawy wodogłowia różnią się w zależności od wieku pacjenta czy innych chorób towarzyszących.

Leczenie

W zależności od wieku pacjenta i objawów istnieją różne możliwości diagnozowania wodogłowia. Diagnoza zazwyczaj obejmuje techniki obrazowania, takie jak ultrasonografia, tomografia komputerowa (CT) lub tomografia rezonansu magnetycznego (MRT). Za pomocą technik obrazowania uwidacznia się kształt i wielkość komór.

Procedura endoskopowa

W przypadku wodogłowia niekomunikującego leczeniem z wyboru jest często zabieg endoskopowy (neuroendoskopia komorowa (ETV)). Przez mały otwór w głowie chirurg za pomocą endoskopu usuwa blokadę lub otwiera komory, umożliwiając ponowną cyrkulację płynu mózgowo-rdzeniowego.

Operacja zastawki

Najczęstszą procedurą jest implantacja systemu zastawkowego umożliwiającego przepływ nadmiaru płynu mózgowo-rdzeniowego przez cienką silikonową rurkę z mózgu do innej części ciała, zwykle do brzucha. Stąd płyn jest wchłaniany do krwioobiegu. Zastawka składa się z cewnika i zastawki kontrolującej przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego, zapewniającej prawidłowe ciśnienie w mózgu. Operację zastawki przeprowadza doświadczony neurochirurg. Przed operacją pacjenci otrzymają znieczulenie ogólne, które zwykle trwa krócej niż godzinę.

Po operacji

Wysokiej jakości zastawkę do wodogłowia zaprojektowano tak, aby pozostała zaimplantowana na całe życie. Niemniej jednak może być konieczna wizyta u chirurga w celu regularnych kontroli, podczas których dostosowywane jest ciśnienie zastawki. Ponadto częste konsultacje dają szansę na wykrycie potencjalnych powikłań. Jak każda operacja, także i operacja zastawki niesie ze sobą takie ryzyko. Kiedy pojawią się nowe objawy, należy niezwłocznie udać się do lekarza.